داستان هوش مصنوعی و ادبیات | آیا یک ربات قادر است بسراید؟

مریم محبی | شهرآرانیوز؛ آیا یک ربات قادر است بسراید «الا یا ایهاالساقی ادر کاسا و ناولها/ که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها»؟ آن هم با همین کیفیت و چیدمان و ذوق؟ به نحوی که ما آدم ها بعد از خواندنش حظ ببریم و به به و چه چه کنیم و درود بفرستیم به روان سراینده اش؟ آیا این رسانه ای شدن و دیجیتالی شدن و هوشمند شدن، قرار است به جایی برسد که حتی رمان ها و داستان ها و شعرها را هم تحت تأثیر قرار بدهد؟ تکلیف طبع نویسنده و شاعر و نقاش چه می شود؟ یعنی دقیقا همین چیزهایی که محل احساسات است و ذوق و عاطفه و بازتاب دهنده آن که در نهاد انسان ها پیدا می شود و در ربات ها... وجود ندارد؟ دارد؟ هنرهای دیگر چطور؟ آن ها هم از این قضیه تأثیر گرفته اند یا قرار است بگیرند؟ در گزارش زیر به این موضوع پرداخته ایم که چطور هوش مصنوعی دارد با تمام قدرت حوزه ادبیات و اهالی اش را تهدید می کند.

ربات نقاش و ربات نویسنده
تا به امروز البته  استفاده از هوش مصنوعی برای نوشتن نه به حد کمال، اما رخ داده است. امروزه چندین برنامه کاربردی طراحی شده اند که با استفاده از الگوریتم های پیچیده می توانند قلم موی نقاشی را به تقلید از نقاش ها به حرکت درآورند و یک تابلوی خوش رنگ و لعاب مقابل چشمانتان قرار بدهند.
 به تازگی هم آمازون چیزی حدود ۲۰۰ کتاب ارائه کرده که همه آن‌ها به وسیله ماشین هوش مصنوعی یا همان Chat GPT نوشته شده یا در نوشتن آن‌ها دخیل بوده است. این کتاب‌ها در انواع و اقسام موضوع‌ها نیز موجود است، از حوزه داستان‌های کودک گرفته تا کتاب‌هایی با زمینه روان شناسانه و مرتبط با رژیم غذایی و حتی کتاب‌هایی درباره Chat GPT که به وسیله خود Chat GPT نوشته شده است. حالا بهتر از اینکه بپرسیم این اتفاق واقعا شدنی است یا نه، بهتر است بپرسیم تا کنون چه میزان از آن محقق شده است؟

رمانی که یک ربات نوشت و جایزه گرفت
تاکنون محققان زیادی سراغ این موضوع رفته اند و آزمایش‌های زیادی را هم در این حوزه انجام داده اند. دو نمونه پررنگ آن در سال ۲۰۱۶ در یکی از کشور‌های پیشتاز حوزه فناوری یعنی ژاپن اتفاق افتاد. یکی از آن ها، رمان کوتاهی بود که توانست جایزه ادبیات علمی، تخیلی را از آن خود کند.
 رمانی که پیرنگ و طرح اولیه داستان کار برنامه نویسان بود، اما اصل آن را یک ماشین نوشت. دیگری، یک فیلم کوتاه بود که فیلم نامه آن به وسیله یک ربات نوشته شده بود و در IMDb امتیاز ۷.۵ از ۱۰ را به دست آورد.
 همین چندوقت پیش هم برای نخستین بار در یک جایزه ادبی ژاپنی شرکت کننده‌های غیرانسانی هم حضور داشتند. از بین ۱۴۵۰ رمان ارسالی به سامانه این جایزه، ۱۱ نمونه در نتیجه همکاری انسان و هوش مصنوعی نوشته شده اند. یکی از جاذبه‌های این رقابت این است که در هیچ کدام از چهار مرحله داوری اعلام نمی‌شود که کدام داستان به وسیله انسان و کدام از سوی هوش مصنوعی نوشته شده است. رمان اشاره شده با اینکه از مرحله نخست عبور کرده بود، اما نتوانست در رقابت باقی بماند، زیرا داوران شخصیت پردازی‌های داستانی را ناکافی و ضعیف اعلام کردند و گفته بودند شخصیت رمان پختگی لازم برای درک شدن را نداشته است.

توسعه هوش مصنوعی را متوقف کنید
آیا این هوش مصنوعیِ رخنه کرده در اعماق زندگی بشریت که حالا قلم به دست گرفته و سودای نویسندگی دارد، مزایایش به معایبش می‌چربد یا برعکس؟ همین چند روز پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه گروهی از فعالان حوزه هوش مصنوعی به همراه ایلان ماسک که خودش در فوریه ۲۰۱۹ از پروژه GPT۲ رونمایی کرد، در نامه‌ای سرگشاده از آزمایشگاه‌های هوش مصنوعی خواستند تا حداقل ۶ ماه آینده توسعه مدل‌های قدرتمندتر از GPT۴ را متوقف کنند.  
مدل GPT۴ به تازگی از سوی شرکت OpenAI معرفی شده است و می‌تواند مکالماتی مشابه با انسان ایجاد کند و حتی قادر به تشخیص تصاویر است. طبق ادعای نامه فعالان دنیای فناوری، این سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند خطری بزرگ برای بشریت باشند.
 مسائلی چون از بین رفتن مشاغل مرتبط با تولید محتوا نیز یکی دیگر از نگرانی هاست.
این خبر آدم را یاد کتاب ایان مک یوان، «ماشین هایی مثل من، آدم هایی مثل تو» می اندازد که دو سه سال پیش منتشر
شد. 
داستان دوره ای از بریتانیا در دهه هشتاد میلادی را به تصویر می کشد که در آن، بریتانیا جنگ فالکلند را باخته است، اینترنت و ماشین های خودکار پا به دنیای مدرن گذاشته اند و از همه مهم تر آلن تورینگ که دانشمند برجسته در زمینه علوم رایانه و ریاضیات محسوب می شود، هنوز زنده است. داستان حول محور رابطه رباتی هوشمند و صاحبش، چارلی فِرِند، می گذرد و رفته رفته به مثلثی عشقی تبدیل می شود. مهم ترین چالش سر راه چارلی، میراندا و ربات هوشمندی که «آدم» نام دارد، روابط پیچیده عاطفی و گرفتن تصمیمات مهم اخلاقی است. یک جای داستان چارلی می گوید: «...نسل کشی، شکنجه، برده داری، قتل های خانگی، کودک آزاری، تیراندازی در مدارس، تجاوز و حجم بالای خشونت های روزمره؛ ما در کنار این مشقت و رنج زندگی می کنیم و شگفت زده نمی شویم و باز هم چیزهایی برای شاد بودن پیدا می کنیم، حتی برای عاشق شدن. هوش های مصنوعی مقاومت ما را ندارند.»

درباره زیبایی شناسی و اخلاقیات ربات نویسنده
احسان رضایی، نویسنده، در صحبت هایی که در دهمین نمایشگاه اینوتکس درباره همین موضوع داشت، به چالش هایی از قبیل زیبایی شناسی و مسائل اخلاقی نهفته در بطن این ماجرا اشاره کرد و گفت: «ما دو چالش اصلی خواهیم داشت؛ چالش نخست این است که آیا داستان هایی که هوش مصنوعی نوشته است، زیبایی شناسی ما را تغییر نمی دهد؟
 دوم اینکه آیا اخلاقیاتی را به نمایش نمی گذارد که با اخلاقیات و باورهایی که نوع بشر به آن رسیده است، تناقض داشته باشد؟»
 شعر و داستان نوشتن ربات ها البته روی دیگری نیز دارد و آن خلاقیتی است که در ظاهر شاید عجیب باشد. او در ادامه صحبت هایش از نویسندگانی می گوید که موافق این روند تصاعدی رو به پیشرفت هستند. یک رمان نویس آمریکایی معتقد است ماشین نه تنها خلاقیت نویسنده را کم نمی کند، بلکه زیاد هم می کند: «هوش مصنوعی به من کمک می کند تا مانند ماشین فکر نکنم.» کازوئو ایشی گورو بر این باور است که هوش مصنوعی موضوع ها را جور دیگر می بیند و می نویسد و این همان هدفی است که ادبیات دارد! اولین کسی که یک ماشین داستان گو را اختراع کرد نیز یکی از دلایل خود را چنین بیان کرد که اگر یک داستان را از صفر تولید کنیم، متوجه می شویم که خلاقیت ادبی چیست، احساسات با هوش چه نسبتی دارد و عواطف از کجا می آیند.